Onderhoud kapitaalgoederen

Inleiding

Kapitaalgoederen zijn goederen waarvoor investeringen nodig zijn. Het onderhouden van kapitaalgoederen is van groot belang voor het zo optimaal mogelijk functioneren van de buitenruimte, onder meer op het gebied van leefbaarheid, gezondheid, veiligheid, vervoer en recreatie. Deze paragraaf gaat achtereenvolgens in op het beleidskader, kwaliteitsniveau, onderhoudsplan en financiën van:

• Openbare ruimte
• Riolen
• Onderwijshuisvesting
• Sport
• Gemeentelijk vastgoed

Openbare Ruimte
Beleidskader
De openbare ruimte bestaat uit kapitaalgoederen zoals wegen, groen, bruggen, kades, verkeerslichten, etc. De instandhouding hiervan gebeurt door het uitvoeren van regulier en groot onderhoud en door het vervangen van kapitaalgoederen.
Het belangrijkste uitgangspunt voor het onderhoud van de openbare ruimte wordt gevormd door de ‘Discussienota Onderhoud Groen en Wegen’ uit 2004. De gehele stad wordt op een gelijkwaardige basisniveau onderhouden. Met het realiseren van Inverdan is voor het onderhoud van dit winkelgebied een uitzondering op dit beleid gemaakt. Vanwege het belang van een goed functionerend winkelhart is besloten dit gebied op een hoger kwaliteitsniveau te onderhouden.
Met de Nota Onderhoud Kapitaalgoederen 2017 is inzichtelijk gemaakt wat de onderhoudsachterstand op vervangingen van de openbare ruimte in Zaanstad is. De huidige onderhoudsachterstand is ca 20% van het areaal. Dit staat gelijk aan ca. € 38 miljoen. De raad heeft bij het vaststellen van de begroting 2018-2022 een verhoging van de vervangingsinvesteringen voor de jaarschijven 2019 t/m 2023 in het MIP (meerjareninvesteringsplan) Openbare Ruimte opgenomen om de onderhoudsachterstanden op een acceptabel niveau te brengen. Indien deze investeringen gerealiseerd zijn, kan in 2024 gezegd worden dat de onderhoudsachterstanden in de openbare ruimte zijn verlaagd naar 15% van het areaal. Het inlopen van de onderhoudsachterstanden begint vanaf 2019. Tot die tijd wordt ernaar gestreefd de onderhoudsachterstanden niet op te laten lopen.

Kwaliteitsniveau/onderhoudsniveau
De Kwaliteitscatalogus openbare ruimte deelt de technische kwaliteit van de openbare ruimte op in vijf categorieën (A+, A, B, C en D). Kwaliteitsniveau D staat hier gelijk aan het hebben van onderhoudsachterstanden; de vervanging van deze delen van de openbare ruimte hadden al moeten plaatsvinden. Delen van de openbare ruimte met kwaliteitsniveau C moeten de komende jaren worden vervangen.

De openbare ruimte in Zaanstad wordt ten aanzien van het aspect netheid op kwaliteitsniveau B/C onderhouden. Uitzondering betreft het centrumgebied Inverdan. Dit centrumgebied wordt wat betreft de netheid op kwaliteitsniveau A onderhouden. De vervanging van de openbare ruimte gebeurt op het technisch noodzakelijke moment.

Staat van onderhoud van de openbare ruimte
In 2017 is in de begroting een investering opgenomen voor de vervanging van openbare ruimte van € 18,4 mln. In 2017 is een bedrag van €19,5 mln tot besteding gebracht. In dit bedrag is € 0,9 miljoen besteed aan extra aanpassingen voor met name de verbetering van de verkeersveiligheid en bereikbaarheid van de stad. Voor het realiseren van deze aanpassingen heeft de gemeente subsidies kunnen verwerven. In totaal is er een overbesteding in 2018 van € 0,2 mln.

In 2017 is in totaal 260.500 m² aan wegen vernieuwd. Een areaal van 267.000 m² moet jaarlijks worden vervangen om de onderhoudsachterstanden niet verder te laten toenemen. In 2017 is 98% van de doelstelling gehaald. De onderhoudsachterstanden zijn voor wegen met 6.500 m² toegenomen. Dit staat gelijk aan een bedrag van € 0,325 mln. Deze groei van de onderhoudsachterstanden op wegen wordt gecompenseerd doordat er in 2017 meer beschoeiingen zijn vervangen Daarmee zijn de onderhoudsachterstanden voor de gehele openbare ruimte gelijk gebleven.

Voor wegen, groen, beschoeiingen, openbare verlichting en straatmeubilair is de onderhoudsachterstand op basis van beeldkwaliteit bepaald. Voor openbare verlichting en bomen  blijkt de beeldkwaliteitsmeting geen goed instrument om de onderhoudsachterstanden en investeringsbehoefte in beeld te brengen. Hiervoor is de technische staat beoordeeld op andere criteria zoals de leeftijdsopbouw en vanuit een technische inspectie.

In onderstaande tabel zijn de onderhoudsachterstanden weergegeven zoals deze eind 2017 in de openbare ruimte aanwezig zijn.

Riolen
Beleidskader

Het beleid ten aanzien van het rioolbeheer is vastgelegd in het Verbreed Gemeentelijke Rioleringsplan (vGRP). In 2017 is gestart het actualiseren van het beleidsplan.
In de planperiode van het vigerende beleidsplan is onderzocht:

• Op welke wijze de kapitaallasten en kosten voor de rioleringszorg kunnen worden verminderd. In de nota Kapitaallasten riolering worden voorstellen gedaan ten aanzien van het afbouwen van de kapitaallasten, onder meer het inzetten van de middelen in de egalisatievoorziening, en kostenreductie.
• Op welke plaatsen zich in de openbare ruimte wateroverlast zal voordoen als gevolg van  extreme regenval.
• Op welke wijze ten aanzien van Bestuursakkoord Water 2010 kan worden ingezet op regionale samenwerking met het hoogheemraadschap en regiogemeenten om te komen tot een doelmatige uitvoering van de rioleringstaak.

Deze drie speerpunten van beleid zijn opgepakt. De nota Kapitaallasten is opgesteld en effecten van extreme regenval zijn in beeld gebracht. Zaanstad is actief binnen de ‘Samenwerking in de waterketen’ waar samenwerking vorm krijgt.

Kwaliteitsniveau/onderhoudsniveau

In 2017 is in de begroting een investering opgenomen voor de vervanging van riolering van  
€ 13,5 mln. Eind 2017 is een bedrag van € 11,5 mln tot besteding gebracht en van de geplande vervanging van 15 km is 14,1 km gerealiseerd. De reden van deze onderbesteding is in het programma Beheer Buitenruimte nader toegelicht.

Met het opstellen van het huidige VGRP in 2012 is gekeken naar de onderhoudsachterstanden van de riolering. De onderhoudsachterstanden zijn toen berekend op € 25 miljoen, waarbij de opgave is bepaald om tot en met 2020 190 kilometer aan riolering te vervangen. Eind 2016 was deze vervangingsopgave afgenomen tot 72,6 kilometer. In 2017 is 14,1 km aan riolering vervangen. Daarmee resteert een opgave tot en met 2021 van 58,5 km.

Onderwijshuisvesting

Met de uitvoering van het Integraal Huisvestingsplan (IHP) wordt beoogd alle schoolgebouwen van het primair onderwijs in goede staat te brengen en/of te houden. Hierbij wordt de norm ‘de juiste school, op de juiste plek en van de juiste kwaliteit’ als uitgangspunt gehanteerd. Middels de actualisaties van het IHP wordt de raad tweejaarlijks geïnformeerd over de voortgang van de projecten.
In 2017 is de renovatie van het dak van de Vrije School afgerond en is tijdelijke huisvesting voor De Werf gerealiseerd. Daarnaast zijn er diverse processtappen gezet voor o.a. de volgende IHP projecten: de vergunning voor IKC Kreekrijk is zonder bezwaren verleend, de projecten de Hoeksteen, IKC Roggeplein en de Herman Gorter Smitstraat zijn op koers gebracht, de bouw van De Tamarinde is van start gegaan en voor de Toermalijn is een architect geselecteerd.

Sporthallen en zwembaden
Een aantal sporthallen en zwembaden in de gemeente is sterk verouderd en afgeschreven. De afgelopen jaren is een uitvoeringsplan vastgesteld door de raad om de verouderde voorzieningen te vernieuwen. Dit heeft geleid tot diverse investeringen. Naast de nieuwe Topsportcentrum de Koog in 2016  is in december 2017 het nieuwe zwembad De Crommenije in Krommenie opgeleverd. Het zwembad is in januari 2018 in gebruik genomen. Tegelijkertijd is het zwembad De Watering gesloten in december 2017. Daarnaast loopt er een onderzoek naar de nieuwbouw van zwembad De Slag. Op de bestaande panden vindt onderhoud plaats volgens de Meerjaren onderhoudsplanning (MJOP). Op de panden die worden vervangen door nieuwbouw, zoals zwembad De Slag, vindt alleen noodzakelijk onderhoud plaats.

Gemeentelijke vastgoedportefeuille

Beleidskader
Het proces om al het gemeentelijk vastgoed onder te brengen bij de afdeling Grondzaken, die zorg draagt voor het beheer en onderhoud, is afgerond. Het betreft een dynamische vastgoedportefeuille, omdat er telkens panden worden toegevoegd, verkocht of verhuurd.
De afdeling Grondzaken fungeert als juridisch eigenaar en draagt zorg voor het in goede staat blijven van het casco van de voorzieningen. De gebruiker/huurder draagt zorg voor de exploitatie en het gebruik. Een uitzondering geldt voor de schoolgebouwen waar de schoolbesturen of VVE verantwoordelijk zijn voor onderhoud en instandhouding van de gebouwen.
Alle objecten zijn beoordeeld op hun onderhoudstoestand en per object is er een Meerjaren OnderhoudsPlanning (MJOP) met kostenraming opgesteld. Het saldo van al deze MJOP’s geeft het benodigde onderhoudsbudget voor de gemeentelijke vastgoedportefeuille. Levensduur verlengende ingrepen worden zoveel mogelijk geactiveerd.
Aan de hand van een aantal vastgestelde criteria (financieel, strategisch en functioneel) is het vastgoed beoordeeld op de bijdrage die het levert in de uitvoering van het gemeentelijk beleid. Dit heeft geleid tot het benoemen van een aantal panden die om die reden in gemeentelijk bezit blijven ('permanent beheer'). Het vastgoed dat in gemeentelijk bezit blijft wordt zoveel mogelijk ‘marktconform’ verhuurd.
Het vastgoed waarmee geen strategische- of beleidsdoelen zijn gediend zal (op termijn) zoveel mogelijk worden afgestoten. Deze objecten worden dan in de categorie 'voorraad' geplaatst en verkocht zodra een goede gelegenheid zich voordoet of door deze actief op de markt te brengen.

Kwaliteitsniveau
Het gemeentelijk vastgoed wordt beoordeeld op basis van de norm NEN 2767. Dit normblad beschrijft 6 kwaliteitsniveaus. Daarbij is de conditie van niveau 1 vergelijkbaar met nieuwbouw en betekent niveau 6 dat de opstal slooprijp is.
In Zaanstad is besloten het vastgoed dat in beheer blijft bij de gemeente te onderhouden conform conditie 3. (= redelijk; het verouderingsproces is zichtbaar op gang gekomen).
Vastgoed dat zal worden afgestoten wordt onderhouden conform conditie 5 ( = slecht; het
verouderingsproces is min of meer onomkeerbaar geworden en heeft het gebouw in zijn greep).
Met de toepassing van deze condities wordt bespaard op de onderhoudskosten. Wel is het zo dat bij een eventuele verkoop de opbrengst beïnvloed kan worden door een onderhoudsachterstand.