12 Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer

Toelichting
De gemeente heeft de mogelijkheid voor de financieringsbehoefte gebruik te maken van langlopende leningen. De actuele en extreem lage rentes leiden ertoe dat bijna alle in het verleden afgesloten leningen een hoger rentepercentage hebben dan in de huidige kapitaalmarkt gangbaar is.
Deze marktwaarde wordt berekend door het renteverschil – dat bestaat uit actuele rente minus de rente van de afgesloten lening  - contant te maken. Op het eind van de looptijd van de afgesloten lening  - wanneer de resterende looptijd nul is - is er geen verschil meer en is de marktwaarde dus nul.

Toelichting renteswaps
In het verleden heeft de gemeente ervoor gekozen om het renterisico op leningen af te dekken met renteswaps. Echter zijn de marktrentes sindsdien sterk gedaald tot een historisch laag niveau. Dit heeft tot gevolg dat in de huidige omstandigheden sprake is van negatieve marktwaardes met betrekking tot deze renteswaps. De keerzijde is dat de rentelast door het gebruik van deze renteswaps gelijk blijft gedurende de looptijd van deze contracten. Deze marktwaarde wordt berekend door het renteverschil dat bestaat uit actuele rente minus de rente van de afgesloten swap contant te maken. Op het eind van de looptijd van de afgesloten swap wanneer de resterende looptijd nul is, is er geen verschil meer en is de marktwaarde dus nul.

Het gebruik van deze derivaten (o.a. renteswaps) is zo vormgegeven dat onder alle derivaten leningen liggen. De looptijden van de leningen worden afgestemd op de renteherzieningen van de swap. De beschikbaarheid van financiering voor gemeenten is door de goede kredietwaardigheid (gelijk aan Nederlandse staat) uitstekend. Daarmee is zij in staat de leningen onder de swap kortlopend te financieren en daarmee de liquiditeitspremies te minimaliseren. Voor 2017 kan geconcludeerd worden dat grotendeels sprake is van effectieve hedging. Voor een swap met 3-maandelijkse renteherziening is de looptijd van de onderliggende lening 6 maanden geweest. Bij een significante wijziging van de 3- maands euribor had dit tot een niet materieel nadeel/voordeel kunnen leiden. Overigens is de 3-maands euribor in 2017 nagenoeg onveranderd gebleven. Via de Treasury-rapportage in de treasurycommissie wordt geborgd dat dit in de toekomst niet meer plaats zal vinden.

Er is ultimo 2017 in totaal voor € 82 mln. aan kortlopende schulden via renteswaps omgevormd tot langlopende schulden met een vaste rente. De regelgeving schrijft niet voor dat tegen marktwaardes in de jaarrekening gewaardeerd moet worden. Wel zijn in onderstaande tabel de derivaten nader uitgesplitst; de onderliggende kasgeldleningen zijn volgens de voorschriften onder de vlottende passiva gerubriceerd.

Op basis van bovenstaande tabel is zichtbaar dat de te betalen rente voor de renteswaps hoger is dan de te ontvangen rente. Hierdoor ontstaat een negatief renteresultaat wat leidt tot een negatieve marktwaarde van de renteswaps. Op de portefeuille zitten geen liquiditeitsrisico’s door margin calls doordat deze contractueel zijn uitgesloten.

In de tabel is zichtbaar dat ook een interest linked swap is afgesloten. Deze wijkt af van de gewone renteswaps. De te betalen rente op deze swap is niet vast maar is gekoppeld aan de pulse index van de Deutsche Bank. Bij dit derivaat is het renterisico is geminimaliseerd tot 4,9% via een renteplafond.

Zaanstad heeft voor deze swap gekozen omdat het instrument zodanig is gestructureerd dat er een reële mogelijkheid bestaat dat de lange rente lager dan het maximum zal uitkomen. De raad heeft over het gebruik van dit instrument in 2009 expliciet besloten. (2009/52188). Het gebruik van een index-swap is toegestaan in de destijds geldende regeling (wet Fido/Ruddo).

De externe rentelasten voor de opgenomen geldleningen (lang/ kort) bedragen € 13,8 miljoen (begroot € 14,4 miljoen).