Ruimtelijke- en gebiedsontwikkeling

In de afgelopen jaren richtte de gemeente zich vooral op het mogelijk maken van initiatieven. Omdat het grootste deel van de ontwikkelingen in de stad door anderen dan de gemeente zelf wordt gedaan, blijft deze rol in de toekomst belangrijk. Om een grote ambitie te verwezenlijken, is dit niet genoeg. De gemeente zal om ontwikkelingen op gang te brengen ook zelf initiatief moeten nemen en meer moeten sturen op de gewenste kwaliteit.

Onze kernkwaliteiten moeten worden behouden en waar nodig en mogelijk versterkt. Ook voor het tegengaan van ongewenste ontwikkelingen en voor  creëren van een prettige en gezonde leefomgeving zijn strakkere kaders nodig.

Zaanstad is divers en kent verschillende opgaven: behoud, beschermen en ontwikkelen van de fysieke leefomgeving. De planologische instrumenten kunnen hieraan een uitwerking geven en initiatieven faciliteren. Door de Omgevingswet is nog meer maatwerk per gebied mogelijk dan onder de huidige wetgeving.

De Omgevingswet gaat ons hiervoor betere en integrale instrumenten bieden. Hierbij zullen de omgevingskwaliteit en de gebruiker centraal staan. Om ons hierop voor te bereiden wordt, als het gaat over bestemmingsplannen, al gewerkt in de geest van de Omgevingswet door het opstellen van gebieds- en gebruikersperspectieven. Participatie aan de voorkant neemt een belangrijke rol in het bestemmingsplanproces in.

Door deze werkwijze en het zoeken naar ruimte in onze beleidskaders willen wij initiatiefnemers uitnodigen om te investeren in de stad. Een gelijke werkwijze is in het afgelopen jaar gevolgd voor MAAK.Zaanstad. In bijeenkomsten is met de verschillende gebruikers gesproken over uiteenlopende thema’s en diverse gebieden. De werkwijze om samen met de gebruikers en partners te komen tot een integrale aanpak zetten we door in 2017. We richten ons op het gebiedsniveau en maken via de geschetste werkwijze gebiedsplannen voor de eerste gebieden.

Zaanstad heeft meer plekken nodig waar iets speciaals gebeurt. Plekken die ontwikkeling aanjagen; mooie openbare plekken, terrasplekken op pleinen en aan de oevers van de Zaan, een boulevard om te flaneren, een prettige fietsroute en ga zo maar door. Door aanpak van de openbare ruimte en investering in routes voor langzaam verkeer op een aantal plekken (aanloopstraten en groeiassen) te combineren met een ondersteuningsprogramma voor functieverruiming en aanpak van beeldbepalende panden versterken wij de ruimtelijke kwaliteit in en de samenhang tussen de wijken. Extra inzet op schoon hoort hier vanzelfsprekend bij.

Door een transformatie naar een mix van wonen, werken en creatieve plekken nemen deze straten aan betekenis toe.

Het uitdenken van een goede maatregel om eigenaren van verpauperde panden te bewegen in hun panden te investeren vraagt beleidsontwikkeling en daarvoor is  capaciteit gereserveerd.

Door de voorbereiding en invoering van zowel de Omgevingswet als MAAK.Zaanstad komt er de komende jaren een grotere druk op de organisatie wanneer het gaat over de beschikbare capaciteit.

• Uitvoering van het implementatieplan van de Omgevingswet
• Vorm geven aan de instrumenten van de omgevingswet, omgevingsvisie, omgevingsverordening en omgevingsplannen
• Opzetten nieuw participatieproces voor activiteiten in de fysieke leefomgeving
• Uitwerking digitaal stelsel (milieugebruiksruimte)
• Opstellen bestemmingsplannen met verbrede reikwijdte onder Crisis- en Herstelwet
• Opstellen visie op lintbebouwing
• Risico analyse MAAK.Zaanstad opstellen
• Toepassen van de Leidraad Ruimtelijke Kwaliteit
• Opstellen bestemmingsplannen in de geest van de omgevingswet
• Ontwikkelen kwaliteitskader voor de gehele stad, ruimtelijk en programmatisch
• Knooppuntontwikkeling i.s.m. provincie
• Verkenning en aanpassing beleidskaders met oog op de fysieke leefomgeving
• Opstellen van gebiedsplan Centrum Zaandam (MAAK.Zaanstad)

Ondanks uitstel van de inwerkingtreding van de Omgevingswet (van 2019 naar 2021), verloopt de implementatie van de Omgevingswet en het vormgeven van de instrumenten van de Omgevingswet zoals gepland. Landelijk wordt Zaanstad gezien als koploper. Door het daadwerkelijk werken in de geest van de Omgevingswet wordt de impact van de verandering steeds duidelijker. 2017 stond in het teken van nieuwe vormen van samenwerking en participatie met de gebruikers van de stad in het hier en nu, maar ook met oog op de toekomstige gebruikers. Rondom participatie worden de leerervaringen van het afgelopen jaar ingezet om het proces verder te verbeteren. Alle beleidskaders, die een relatie hebben met de Omgevingswet, zijn in kaart gebracht. Het uitstel van de Omgevingswet heeft wel gevolgen voor het Digitaal Stelsel Omgevingswet. De gemeentelijke voorbereidingen zijn gestart, maar verlopen in afwachting van landelijke keuzes minder voortvarend dan verwacht. Momenteel wordt ingezet op’ no-regret’ maatregelen.

De risicoanalyses MAAK.Zaanstad zijn opgesteld en worden opgenomen in de jaarlijks op te stellen MAAK.rapportages. De analyse van Centrum Oost en de Kogerveldwijk is aangeboden in combinatie met de participatieaanpak voor Centrum Oost, de Kogerveldwijk en Achtersluispolder, welke op 30 november 2017 door de raad is vastgesteld.

In elk van de vier MAAK.gebieden (Zuid, Centrum, Midden en Noord) hanteert MAAK.Zaanstad de APS-methode. Analyse: een grondige analyse van het gebied of een bepaald thema, zowel sociaal als fysiek. Perspectief: vervolgens worden de perspectieven, kwaliteiten en wensen op dat gebied concreet en toetsbaar gedefinieerd. Strategie: op basis van analyse en perspectief wordt de strategie bepaald.

Voorafgaand aan het tot stand komen van een gebiedsperspectief en -strategie wordt een schets gemaakt van het proces, het tempo waarin de processtappen worden gezet en de mate, middelen en methoden van participatie. Hiermee wordt een aanpak voor proces en participatie gerealiseerd. De APS-methode versterkt de kwaliteit van de gebiedsgerichte strategie. De analyses van de gebieden Centrum Oost en Kogerveldwijk zijn de eerste stappen in een traject dat resulteert in breed gedragen gebiedsgerichte strategieën.

In 2017 is een groot aantal bestemmingsplannen opgesteld en vastgesteld door de raad. Bij het opstellen van het omgevingsplan Hembrug (met verbrede reikwijdte onder de Crisis- en herstelwet) is een nieuwe manier van werken toegepast, waarbij veel aandacht is besteed aan participatie van de betrokken stakeholders. Deze betrokkenheid heeft geleid tot sterke afname van het aantal zienswijzen, waarmee tijd en capaciteit konden worden bespaard. Daarnaast is gebleken dat uitleg geven over en terugleggen van wat er met de inbreng is gebeurd een grote meerwaarde heeft gehad op het totale proces. Het bestemmingsplan Centrum Zaandam wordt momenteel ‘in de geest van de Omgevingswet’ ontwikkeld. We zien dat voor de versnelling van de woningbouwopgave een toenemend aantal kleine postzegelbestemmingsplannen en ontwikkelbestemmingsplannen nodig is. Daardoor blijft er minder tijd over voor het actualiseren van bestemmingsplannen.

In het project Zaanse linten, dijken paden wordt momenteel gewerkt aan het in beeld brengen van de ruimtelijke kwaliteit in deze typisch Zaanse gebieden, om er vervolgens een visie op te geven en een afwegingskader te maken. Daarin zet Zaanstad de eerste stap, maar de samenleving wordt nadrukkelijk betrokken, omdat daar veel kennis, ervaring en enthousiasme over deze gebieden zit. Het project loopt door in 2018, zowel de ambtelijke uitwerking als het participatietraject.

Het opzichzelfstaande project Leidraad Ruimtelijke Kwaliteit is beëindigd. Onderdelen van de Leidraad hebben een plek gekregen in andere trajecten (gebiedsperspectieven in MAAK.Zaanstad en bestemmingsplannen, integraal werken, prioriteren in het programma Omgevingswet en de visie op lintbebouwing).

In de samenwerking met de provincie Noord-Holland heeft Zaanstad in 2017 gewerkt aan meerdere dossiers. Sommige zijn in de fase gekomen waarbij concrete afspraken gemaakt kunnen worden in de vorm van afspraken over locatieontwikkeling rondom knooppunt Kogerveld. Deze knooppuntontwikkeling is onderdeel van het MAAK.gebied Zaanstad Midden. In relatie tot het knooppunt Zaandijk/Zaanse Schans is een studie uitgevoerd naar kansen voor het verleggen van (een deel van) het spoor onder de grond. Op basis hiervan heeft de raad een voorkeursvariant gekozen. Ook bij dossiers waarbij lastige knelpunten boven water kwamen – zoals Wilhelminasluis en Zaanbrug – is het vooruitzicht dat in 2018 verdere stappen kunnen worden gezet richting uitvoering.

In 2017 is de regionale samenwerking verder vorm gegeven. Na de omvorming van de Stadsregio Amsterdam naar de Vervoerregio Amsterdam, is een convenant vastgesteld met afspraken over de wijze van samenwerking binnen de MRA. Afgesproken is dat er een getrapte afstemming plaatsvindt vanuit deelregio’s richting MRA. De uitvoering van de gezamenlijke ruimtelijke- en economische Actieagenda MRA is in volle gang. Hierin neemt Zaanstad een actieve rol op zich, onder andere op het gebied van duurzaamheid, metropolitaan landschap, energietransitie en wonen.

De samenwerking in de regio Zaanstreek-Waterland - als onderdeel van de samenwerking in de Metropoolregio Amsterdam – krijgt steeds meer vorm. In 2017 heeft dit geleid tot de Visie- en Samenwerkingsagenda Zaanstreek-Waterland. Als eerste uitwerking hiervan werd een gezamenlijke Agenda Wonen vastgesteld.

In het kader van de woningbouwopgave – regionaal 60.000 woningen  - is vanuit de MRA rond een aantal transformatiegebieden het traject Proeftuinen gestart, waarbij het Rijk, de wetenschap en marktpartijen gezamenlijk zoeken naar mogelijkheden voor versnelling. Ook de energietransitie-opgave wordt hierbij betrokken. De provincie Noord-Holland heeft in 2017 het Regionaal actieprogramma Wonen 2016-2020 (RAP) vastgesteld. Regionale samenwerkingsthema’s op het gebied van wonen als woningbouwproductie, betaalbare voorraad en woonruimteverdeling zijn hierin aangevuld met middensegment huur, ov-knooppunten, zelfbouw, duurzaamheid en welzijn/zorg. De gemeenten in de voormalige stadsregio Amsterdam (Amsterdam, Zaanstreek/Waterland, Amstelland-Meerlanden) hebben gewerkt aan uitgangspuntennotitie voor een fundamentele discussie over woonruimteverdeling in 2018.

Per 1 januari 2017 is de voormalige stadsregio Amsterdam omgevormd tot een vervoerregio. De Zaanse wethouder Bereikbaarheid & Mobiliteit is DB-lid van de Vervoerregio en tevens vertegenwoordiger van de deelregio Zaanstreek-Waterland. In aansluiting op het strategisch Kader Verkeer en Vervoer werd in 2017 een Beleidskader Mobiliteit opgesteld. Tevens is vanuit de vervoerregio gestart met het opstellen van een streefbeeld 2040 voor een deur-tot-deur openbaar vervoernetwerk in Noord-Holland en Flevoland.

Door sturing op kwaliteit en gedifferentieerde woonmilieus werken we aan een veelzijdige en aantrekkelijke stad en versterking van onze positie in de regio. Het streven is om in Zaanstad tot 2040 tussen de 15.000 en 20.000 woningen te realiseren en om de komende tien jaar de bouwproductie te verhogen naar 1000 woningen per jaar. Dit is een lastige opgave vanwege de complexiteit van binnenstedelijke ontwikkeling. Ter stimulering van de woningbouwproductie wordt een Transformatiefonds in het leven geroepen. Daarnaast wordt ingezet op de acquisitie van investeerders en beleggers én intensivering van de marketing om Zaanstad beter voor het voetlicht te brengen van nieuwe bewoners. In 2017 kan de productie naar verwachting worden opgevoerd tot zo’n 800 woningen (netto toevoeging), waaronder woningen die via (collectief) particulier opdrachtgeverschap worden gebouwd. Via MAAK.Zaanstad wordt gewerkt aan knooppuntontwikkeling en transformatie van bedrijvenlocaties, waardoor in de toekomst meer ruimte ontstaat voor woningbouw.

Ook voor de kwaliteit van de bestaande voorraad (veilig, duurzaam, levensloopbestendig) wordt ingezet op een intensivering van de aanpak, volgens de lijn van MAAK.Zaanstad. Op verschillende plekken in de stad zijn ontwikkelaars en corporaties actief met de bouw en renovatie van woningen. Vooral Poelenburg, Zaandam-Zuid, Pelders-Hoornseveld, Kogerveldwijk, Rosmolenwijk en Wormerveer-Noord verdienen extra aandacht. Vanuit het actieprogramma Wijkontwikkeling 2.0 wordt daarom als pilot  - in samenhang met MAAK.Zaanstad - in de Russische buurt  samen met andere partijen gewerkt aan een nieuwe manier van wijkontwikkeling: door het opnieuw inrichten van de openbare ruimte, het verleiden van eigenaren en bewoners tot investeren in hun panden, de aanpak van illegale (over)bewoning, een gecombineerde aanpak van funderingsherstel en energiemaatregelen en het actief ondersteunen van bewonersinitiatieven.

Er wordt zuinig omgegaan met onze sociale woningvoorraad. De bestaande voorraad is met 38%  voldoende groot om huishoudens met een inkomen tot modaal te huisvesten, maar niet iedereen zit op een (financieel) passende plek en de wachtlijsten zijn lang. In de Raamovereenkomst 2016-2020 is met de Zaanse woningcorporaties en huurdersorganisaties afgesproken dat de sociale voorraad niet zal krimpen en dat verder wordt gewerkt aan maatregelen gericht op doorstroming en betere benutting. De afspraken in de Raamovereenkomst worden verder geconcretiseerd in prestatieafspraken voor 2017.

Zaanstad opereert binnen een regionale woningmarkt. Op basis van (hernieuwde) regionale samenwerkingsafspraken werken we samen aan versnelling van de woningbouwproductie, voldoende spreiding van betaalbare woningen en afspraken rond woonruimteverdeling. De Stadsregio houdt per 1 januari 2017 op te bestaan. Het jaar 2017 zal in het teken staan van verdere uitwerking van de nieuwe samenwerking op MRA-niveau en binnen de  verschillende deelregio’s. Zaanstad maakt daarbij deel uit van Zaanstreek-Waterland.

• Prestatieafspraken 2017 en 2018 met corporaties en huurdersorganisaties uitvoeren c.q. maken
• Uitvoeren acties Langer zelfstandig wonen (zie programma 1)
• Intensiveren van het funderingsherstel en uitvoeren van de Zaanse Energie Agenda om de kwaliteit van de woningvoorraad te verbeteren (zie programma 5 en 6)
• Uitvoeren wijkaanpak 2.0 in de Russische Buurt
• Versnellen van de nieuwbouwproductie door prioritering fysieke projecten, toepassen van de rode loper bij kansrijke projecten en intensivering van marketing en acquisitie

In 2017 kreeg een aantal specifieke thema’s nadrukkelijk aandacht. Er komen steeds minder sociale huurwoningen vrij, wat leidt tot langere wachttijden, met name voor starters. Om die reden hebben de corporaties de verkoop van huurwoningen in 2017 teruggeschroefd. Daarnaast is gezocht naar mogelijkheden om de sociale woningvoorraad effectiever te benutten.

In 2017 is op initiatief van de corporaties een Woondialoog gestart om te verkennen hoe de sociale huurwoningvoorraad kan meegroeien met de totale verstedelijkingsambitie en welke maatregelen daarvoor nodig zijn. Deze ambitie heeft ook een plek gekregen in de prestatieafspraken voor 2018. Naast de omvang en samenstelling van de sociale woningvoorraad is het ook belangrijk hoe de woningen worden toegewezen. De huidige manier van toewijzen op basis van inschrijfduur en urgentie volstaat niet meer. In overleg met de regio wordt gezocht naar een ander systeem, waarbij omstandigheden belangrijker zijn dan inschrijfduur en voorrang wordt gegeven aan wie een woning het hardst nodig. Door krapte op de sociale huurwoningmarkt en in aansluiting op de Woondialoog en gemaakte prestatieafspraken, heeft het college ontwikkelkaders vastgesteld waarbij blijvend ingezet wordt op een gedifferentieerde woningvoorraad én op groei van de betaalbare woningvoorraad om het evenwicht tussen omvang van de sociale woningvoorraad en omvang van de groep mensen die op deze woningvoorraad is aangewezen in stand te houden.

Daarnaast is in 2017 een voorstel voorbereid over woningtoewijzing in het kader van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek (Wbmgp) voor Poelenburg/Peldersveld als onderdeel van het Actieplan Poelenburg/Peldersveld. Deze maatregel stuurt op het selectief toewijzen van woningen aan mensen die niet kwetsbaar zijn. De verwachting is dat deze verbijzondering in het systeem van woonruimteverdeling op 1 mei 2018 in werking kan treden. In 2017 zijn handhavingsacties uitgezet in panden in de Czarinastraat met betrekking tot overbewoning, staat van onderhoud van de panden en gebruik. Daarnaast zijn afspraken gemaakt met bewoners om een toekomstvisie op stellen. De bewoners zijn in de lead en doen het in samenwerking met de gemeente. In het kader van placemaking zijn verschillende maatregelen getroffen in de openbare ruimte in overleg met bewoners.

Zaanstad is volop in beeld bij ontwikkelaars en investeerders. Er zijn veel woningbouwplannen in voorbereiding, terwijl ook in de crisisjaren is doorgebouwd. Terugkijkend zijn er sinds 2010 in Zaanstad gemiddeld 550 woningen aan de voorraad toegevoegd, waarvan 27% aan corporatiehuur, 14% overige huur (in diverse prijsklassen, waaronder sociale huur) en 61% koop (waarvan ruim een derde in het betaalbare segment tot € 200.000). In 2017 zijn 676 woningen gereed gemeld (netto toevoeging 549 woningen). Echter, dit is nog niet op het niveau van de ambities die in MAAK.Zaanstad zijn afgesproken. In 2017 is een aantal maatregelen genomen, die ervoor moeten zorgen dat de woningproductie de komende jaren fors gaat toenemen (onder meer door uitbreiding van ambtelijke capaciteit en extra inzet op realisatie van een aantal grotere projecten).

In 2017 is het project Zelfdoen in Zaanstad geëvalueerd. Hieruit blijkt dat (collectief) particulier opdrachtgeverschap een waardevolle toevoeging aan de woonkwaliteit en diversiteit in stad levert. Het project ‘Zelfdoen’ krijgt daarom een vervolg, door voortaan ook in te zetten op bijzondere woonvormen en innovatieve woonconcepten voor specifieke doelgroepen (zoals kleinschalige complexen waar een groep particulieren zelf wonen en zorg willen combineren, combinaties van wonen en werken, of een ecologisch wonen-project).

In de Metropoolregio Amsterdam heeft de versnellingsambitie van de woningbouw geleid tot gezamenlijke maatregelen over het afstemmen van de woningbouwplannen.

In 2017 werd de woonagenda Zaanstreek-Waterland als kader voor de regionale samenwerking door de colleges van b&w vastgesteld.

De schaalvergroting in de landbouw en verbreding van agrarische bedrijven is een ontwikkeling die vraagt om goede inpassing van bouwinitiatieven en ingrepen in het landschap.

In natuurgebieden die minder geschikt zijn voor de melkveehouderij treedt verruiging op en zijn beheermaatregelen nodig om het natuurlijk evenwicht in stand te houden, zoals in de polder Westzaan. Met uitvoering van het project Verbrakking Westzaan zijn de doelstellingen voor het Natura 2000 gebied gewaarborgd.

De afronding van het beheer- en inrichtingsplan voor de Kalverpolder is een voorbeeld waarbij meerdere partijen aan het herstel en de toekomst van het gebied hebben gewerkt. De deelnemende partijen hebben een samenwerkingsovereenkomst gesloten voor het beheer. Recreatieve projecten die voortkomen uit lopende programma’s zoals tussen IJ en Z en het waterplan Zaans Blauw zijn momenteel in uitvoering. Agrariërs worden gestimuleerd om boerenlandpaden aan te leggen, zodat het landschap voor de wandelaar beter toegankelijk is.

• Ecologische advisering
• Respecteren van de rode contour bij vergunningverlening
• Adviseren bij bouwplannen over landschappelijke inpassing conform het beeldkwaliteitsplan buitengebied
• Faciliteren uitvoering verbrakking Westzaan
• Inhoudelijke en bestuurlijke bijdrage aan beheerplannen voor Natura 2000
• Uitwerken van het Groen- en Waterplan
• Afronden van de projecten Tussen IJ en Z in de Omzoom en Noorderveen
• Initiëren van de aanleg tweede deel Voetpad Guisveld
• Met partners samenwerken aan verwezenlijking van de gestelde doelen voor het buitengebied
• In procedure brengen en doorlopen vergunningentraject van recreatieve routes Krommenieërwoudpolder (zie programma 6)

In december 2017 heeft het college het Groen- en Waterplan vastgesteld en is in februari 2018 door de raad vastgesteld. Het Groen- en Waterplan geeft regels hoe om te gaan met het groen en water bij ruimtelijke ontwikkelingen. De waarden die het groen en water hebben staan hierin beschreven. Bij ontwikkelingen wordt gewerkt aan het versterken van deze kwaliteiten. Alle activiteiten die voor 2017 gepland stonden zijn uitgevoerd, maar opgaven zoals bodemdaling, een veranderend klimaat en overschakelen naar duurzame energiebronnen staan nog steeds overeind. De fiets- en wandelpaden in de Omzoom tussen IJ en Z zijn gerealiseerd.  Daarnaast heeft Zaanstad gefaciliteerd bij de uitvoering van het project Verbrakking Westzaan en inhoudelijk bijdragen aan de beheerplannen voor Natura 2000. Met de Metropoolregio Amsterdam is verder gewerkt aan het Actieplan Landschap. Bij projecten en bouwplannen in het buitengebied is geadviseerd vanuit ecologie.

In Zaanstad is kennis en deskundigheid beschikbaar op het gebied van erfgoed. De gemeente zoekt actief naar mogelijkheden tot samenwerking met partners die bijdragen aan het behouden en versterken van het cultureel erfgoed binnen Zaanstad en het uitvoeren van onze wettelijke taak. Op basis van de Erfgoedvisie geldt vanaf 2016 een geactualiseerd uitvoeringsprogramma.

Zaanstad zit midden in de grootste herbestemmingsopgave van Nederland, het Hembrugterrein. Met meer dan vijftig te ontwikkelen monumenten tussen nu en tien jaar in een cultuurhistorisch rijk gebied. Daarnaast zien we een toename in hergebruik en herbestemming van monumenten in de gehele streek: het aantal projecten en vergunningsaanvragen voor monumenten stijgt al jaren. Deze projecten moeten allemaal, met name in de eindfase als het zich écht buiten in de gebouwen afspeelt, worden begeleid door mensen met kennis en expertise van het restauratievak. Er is capaciteit op het gebied van monumenten voor restauratiebegeleiding en het maken van cultuurhistorische verkenningen. Met name op dit laatste willen we sterk inzetten, bijvoorbeeld op de Willem Dreeslocatie nabij de Zaandijkerkerk en het centrumgebied van Zaandam.

Erfgoed is belangrijk voor de uitstraling en het imago van de stad. Cultuurhistorische waarden borgen wij en zetten we in als kwaliteit en troef. We zorgen voor een goede verankering van het erfgoed binnen de bestemmingsplannen.

Door het gemeentelijke aanwijzingsbeleid is het monumentenbestand uitgebreid en up-to-date. Hiervoor werken we samen met de Vereniging Zaans Erfgoed.

Verplicht archeologisch onderzoek bij bouwprojecten doen we zorgvuldig  en is erop gericht dat er zo min mogelijk hinder ontstaat voor het bouwproces.  Zaanstad heeft een eigen depot waar bijzondere vondsten worden onderzocht, gedocumenteerd en opgeslagen. We verspreiden de historische kennis via publicaties en bijeenkomsten.

Erfgoed vertelt het verhaal van onze stad en streek, en vormt daarmee een belangrijke inspiratiebron voor culturele activiteiten, evenementen en toeristische arrangementen. We willen de kansen en mogelijkheden daarvan nog meer benutten (zie programma 2 en 3).

• Actief begeleiden en initiëren herbestemmingen
• Maken van inventarisaties naar typen gebouwen
• Afgeven van vergunningen activiteit monumenten
• Afgeven van subsidies m.b.t. monumenten, herbestemmingen en haalbaarheidsonderzoeken
• Intensiveren van de restauratiebegeleiding
• Aanwijzen van nieuwe monumenten in samenwerking met de Vereniging Zaans Erfgoed
• Bijdragen aan projecten zoals het Hembrugterrein. Rol als intermediair om financiële bijdragen en subsidies voor restauraties te verkrijgen
• Uitvoeren van taken door de stadsarcheoloog

Erfgoed en Zaanse identiteit zijn terugkerende thema’s bij alle gebiedsontwikkeling-opgaven. In 2017 zijn weer een aantal nieuwe monumenten aangewezen. Met de Kreekrug is voor het eerst een archeologisch landschappelijk monument beschermd. De Fronik boerderij en de voormalige Honig-fabriek zijn juridisch voorbeschermd en zullen op het juiste moment in het proces aan de monumentenlijst toegevoegd worden. Hiermee wordt tevens uitvoering gegeven aan de aangenomen motie ‘Fronik boerderij op de monumentenlijst’. Bij aanwijzing staat niet het aantal, maar de kwaliteit voorop. Op het Hembrugterrein zijn meerdere monumenten gerestaureerd en herbestemd. Gebiedspaspoorten zijn verankerd in het nieuwe Omgevingsplan Hembrug. Daarnaast zijn diverse cultuurhistorische verkenningen uitgevoerd voor de MAAK.gebieden Achtersluispolder, Centrum en Kogerveld. Het erfgoedsubsidiebudget was ruimschoots voor het einde van het jaar verdeeld, waarbij een kanjersubsidie werd toegekend aan de Vermaning. In samenwerking met de vereniging Zaans Erfgoed is gestart met het maken van een inventarisatie van fabrieken uit de 19e en 20e eeuw die in aanmerking kunnen komen voor aanwijzing als monument. Voor de vereniging Zaans Erfgoed is een cursus “opstellen redengevende omschrijvingen” verzorgd. Het maken van inventarisaties naar type gebouwen kon niet worden afgerond als gevolg van de intensieve inzet voor MAAK.Zaanstad.

We zetten in op het afstoten of verhuren van grond en vastgoed tegen marktconforme koop- en huurprijzen. De gemeente streeft naar een duurzame wijze van beheer van het maatschappelijk vastgoed, zodat we voldoen  aan de eisen van deze tijd (zie programma 5). Vastgoed en grond die niet noodzakelijk  is voor de realisatie van  beleidsdoelstellingen stoten we af of verhuren we tegen marktconforme koop- en huurprijzen. Mogelijk leidt de uitvoering van de strategie MAAK.Zaanstad tot aanpassing van dit beleid in 2017. Voor erfpachters blijft de keuzemogelijkheid om het recht van erfpacht om te zetten naar vol eigendom.

• Beheer van ca. 800 huurcontracten en circa 10.000 erfpachtpercelen
• Grond en vastgoed te koop aanbieden
• Contractenbeheer
• Regelmatige communicatie met erfpachters over de mogelijkheid tot omzetting van erfpachtgrond naar vol eigendom
• Personele capaciteit toevoegen aan vastgoedbeheer om financiele concequenties van duurzaamheidsmaatregelen voor maatschappelijk vastgoed te onderzoeken

In 2017 zijn gronden en vastgoed verkocht via de gebruikelijke kanalen. Wat we zien is dat men over meer (financiële) middelen beschikt om te investeren in grond en vastgoed. 2017 was een positief jaar, de taakstellingen zijn gehaald en zijn zelfs met circa € 1,0 miljoen in positieve zin overschreden. Dit bedrag is naast de bijgestelde taakstelling 2017 van circa € 0,8 miljoen uit de begroting opgenomen in het investeringsfonds.

Op 19 december 2017 zijn de nieuwe parameters 2018 ingegaan voor het berekenen van de koopsom voor het omzetten van het recht van erfpacht naar vol eigendom. De informatie op de gemeentelijke website is hiertoe geactualiseerd. In 2017 hebben 32 erfpachters de erfpachtgrond omgezet naar vol eigendom. De jaarlijkse taakstelling in de begroting voor de omzettingen is netto € 0,35 miljoen., in 2017 was het netto totaalbedrag € 0,57 miljoen.

Inverdan

In 2017 gaan de meeste ontwikkellocaties in West in uitvoering. De Houtveldweg wordt gereconstrueerd, er komt een hotel aan het Stationsplein en er worden woningen gemaakt in de leegstaande kantoren aan het Ebbehout. De oplevering van het laatste blok van de Zaanse Strip en de laatste fase van Zaans Goed zal ook plaatsvinden.

De gemeente start met de aanbesteding en de bouwvoorbereiding van de spooroverbouwing. De beoogde start voor de overbouwing is in 2018. Daarnaast start de gemeente met de bouw van het Cultuurcluster.

Noordzeekanaalgebied We werken in samenwerking met de regio verder aan de ontwikkeling van het Zaanse deel van het Noordzeekanaalgebied. Door het voor bedrijven aantrekkelijk te maken zich in het gebied te vestigen, kunnen we meer werkgelegenheid creëren. We gaan voor duurzaam, wat wil zeggen: verminderen van milieuoverlast en zorgvuldig omgaan met de schaarse ruimte.

De gemeente ontwikkelt het bedrijvenpark HoogTij samen met het Ontwikkelingsbedrijf Haventerrein Westzaan (OHW). Met regelmaat melden zich geïnteresseerden voor mogelijke grondaankoop en er vinden met meerdere partijen onderhandelingen plaats over bedrijfsvestiging op HoogTij.

Zie voor meer informatie over de uitvoering van programma’s het MPG.

Met de doelstellingen van MAAK.Zaanstad is in 2017 aanleiding ontstaan om te onderzoeken op welke wijze het grondbeleid hieraan kan bijdragen.

De gemeente Zaanstad heeft tot op heden een sturend grondbeleid gehanteerd, waarbij bij voorkeur externe partijen worden gefaciliteerd bij de realisatie van ruimtelijke ontwikkelingen. Indien externe partijen geen of onvoldoende initiatieven ondernemen, kan de gemeente ook besluiten een actieve rol te nemen om de gemeentelijke doelstellingen op ruimtelijk gebied te realiseren. In dit verband dient de gemeente te bepalen of zij gronden wil verwerven of daar zeggenschap over wil hebben, door bijvoorbeeld het vestigen van een voorkeursrecht of erfpachtvoorwaarden. Een andere mogelijkheid om haar doelen te bereiken loopt door het geven van heldere kaders via het omgevingsplan en in overleg met grondeigenaren door middel van anterieure overeenkomsten.

Gezien de ambities van MAAK.Zaanstad en om transformaties in MAAK.gebieden mogelijk te maken, is in 2017 verder gewerkt aan een afwegingskader om al dan niet over te gaan tot verwerving van locaties en welke grondbeleidsinstrumenten zij daarbij wil inzetten. Om onder meer binnenstedelijke transformaties mogelijk te maken, zoals het mogelijk maken van de verplaatsing van Singeling naar Zaanstad Noord, zal het afwegingskader moeten leiden tot het realiseren van doelstellingen op het ruimtelijk gebied.

Daarom werkt Zaanstad momenteel aan de ontwikkeling van een "Afwegingskader Strategische Verwervingen”.

Het kader moet als hulpmiddel gaan werken om tot een beslissing te komen over het al dan niet over te gaan tot verwerving, zorgt ervoor dat alle mogelijke verwervingen langs dezelfde objectieve meetlat worden gelegd en dat structureel alle relevante vragen gesteld worden. Het afwegingskader zelf leidt niet tot een besluit, maar vormt onderdeel van integrale advisering over het al dan niet verwerven van locaties.

In elk van de vier MAAK.gebieden (Zuid, Centrum, Midden en Noord) hanteert MAAK.Zaanstad de APS-methode. De Analyse van Centrum Oost en de Kogerveldwijk is aangeboden in combinatie met de participatieaanpak voor Centrum Oost, de Kogerveldwijk en Achtersluispolder, welke in november 2017 door de raad is vastgesteld. De APS-methode versterkt de kwaliteit van de gebiedsgerichte strategie. De analyses van de gebieden Centrum Oost en Kogerveldwijk zijn de eerste stappen in een traject dat resulteert in breed gedragen gebiedsgerichte strategieën.

Op HoogTij zijn kavels uitgegeven aan onder meer Werkhoven, Breakdown, Zuiver, Ayal Kaas, GP Groot en Integra. Rutte heeft een locatie op de Achtersluispolder en de verplaatsing van Singeling naar Zaanstad-Noord is mogelijk gemaakt. In de Achtersluispolder is een begin gemaakt met de transformatie naar een hoogstedelijk woon-werk gebied. De verwachting is dat in het gebied meer arbeidsplaatsen zullen komen dan het huidig aantal op dit bedrijventerrein.

Met de binnenstedelijke ontwikkeling van de stad (MAAK.Zaanstad) zal ook moeten worden geïnvesteerd in de bereikbaarheid. Het gaat om verbindingen met het openbaar vervoer, de auto en de fiets. De infrastructuur werpt ook barrières op. Investeren in infrastructuur dient dan ook twee doelen: niet alleen het verbeteren van de bereikbaarheid van de stad, een doel is ook het leveren van een bijdrage aan het leefbaarder en beter toegankelijk maken van gebieden. De gemeente wil de doorstroming verbeteren op het rijkswegennet rond en door de stad en op de twee grote invalswegen (Thorbeckeweg en Prins Bernhardplein). Met de vernieuwing van de Wilhelminasluis en de vervanging van de Zaanbrug wordt ook de doorstroming van het vaarwegennet verbeterd. Daarnaast werken we aan een betere doorstroming, snelheid en comfort van het openbaar vervoer (ZaanIJtangent). Het verbeteren van de verbindingen voor het langzaam verkeer (met name de oost-westverbindingen) en het bevorderen van de verkeersveiligheid maken het een stuk aangenamer om voor ritten in de stad de fiets te gebruiken.

We richten ons op het bereikbaar houden van locaties die van essentieel belang zijn voor de economische ontwikkeling en de vitaliteit van Zaanstad voor zowel personen- als vrachtvervoer. We willen zorgen voor een goede doorstroming van het verkeer binnen de gemeente, ook vanwege de verkeersrelatie met de MRA.

We vinden het belangrijk dat de Zaanse toeristische trekpleisters goed herkenbaar en bereikbaar zijn voor bezoekers en toeristen uit de regio met het openbaar vervoer en over het water (zie programma 2).

In 2017 treedt de wetswijziging van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) in werking. De doelstelling van deze wetswijziging is om gemeenten meer onderling vergelijkbaar te maken. Om deze vergelijkingen mogelijk te maken, rapporteren wij in de huidige begroting nieuwe landelijke  indicatoren.  Vooralsnog worden geen streefwaarden benoemd.

• Uitvoeren verkeersveiligheidsplan
• Uitwerken kansen voor het spoor onder de grond
• Actualisatie uitvoeringsagenda Zaans verkeer en vervoersplan
• Langzaam verkeerplan ( in samenhang met maatregelen openbare ruimte)
• Studies invalswegen Bernhardplein en Thorbeckeweg/Wibautstraat
• Verdere planvorming A8-A9
• Uitvoering ZaanIJtangent
• Uitvoering fietsenplan
• Locatieonderzoek fietsenstalling Inverdan
• Vernieuwen Wilhelminasluis
• Vervanging Zaanbrug, Onderzoek openstelling Busbrug
• Structureel maken van de bootverbinding binnen Zaanstad en tussen Zaanstad-Amsterdam

De studies naar de invalswegen liepen ook in 2017 door. In het voorjaar van 2018 worden de eerste resultaten bekend van de studie Thorbeckeweg/Wibautstraat, die door de vervoerregio is uitgevoerd. In 2017 is verder gewerkt aan de voorbereidingen voor de aansluiting A8-A9. Eind 2017 is de planvorming stil komen te liggen naar aanleiding van een negatief advies over de Stelling van Amsterdam. De gemeente is in afwachting van nader overleg op ministerieel niveau ten aanzien van dit advies.

Het onderzoek naar een verdiept tracé van het spoor heeft eind 2017 geleid tot een voorstel, op basis waarvan de raad heeft gekozen voor een voorkeursvariant met een kortere verdiepte ligging onder de Guisweg, inclusief verdiept station Zaandijk/Zaanse Schans. De uitvoering van OV ZaanIJtangent loopt. De bussen rijden inmiddels via de Thorbeckeweg richting Amsterdam.

In 2017 is de aanbesteding afgerond voor de bootverbinding binnen Zaanstad en tussen Zaanstad en Amsterdam. Een nieuwe partij zal deze structurele bootverbinding vanaf 2018 gaan uitvoeren.

In 2017 heeft intensief overleg plaatsgevonden tussen Zaanstad, Wormerland en provincie over de vernieuwing van de Zaanbrug. Begin 2018 kunnen naar verwachting de laatste financiële barrières worden weggenomen, zodat in het voorjaar van 2018 de aanbesteding kan worden gestart. Over de Wilhelminasluis heeft in 2017 een arbitragezaak gelopen. Op basis van de uitspraak heeft de aannemer een aantal noodzakelijke laatste voorbereidingen verricht. De verwachting is dat de werkzaamheden in 2018 hervat zullen worden.

Het onderzoek naar permanente openstelling van de busbrug is in 2017 uitgevoerd. Aanvullend is onderzocht  wat de milieueffecten zijn van permanente openstelling, zodat de hiervoor noodzakelijke maatregelen meegenomen kunnen worden in de voorbereiding naar definitieve openstelling.

Het fietsplan ligt op koers. De fietssnelweg tussen Zaandam en Amsterdam is officieel geopend. Ook het lokale netwerk wordt steeds completer. Zo is in noord het Dik Trom pad gereed gekomen. Binnen MAAK.Zaanstad krijgt de verbetering van de oost-west verbinding speciale aandacht. In 2017 is besloten dat de geplande extra fietsenstalling in Inverdan een plek krijgt in de Rozenhof.

Ook op het gebied van verkeersveiligheid heeft Zaanstad een aantal fysieke maatregelen uitgevoerd. Er zijn geen black spots meer. Desondanks is de verbetering van de verkeersveiligheid nog niet terug te zien in de cijfers en is sprake van een lichte afname van het gevoel van verkeersveiligheid. Dit kan te maken hebben met de toenemende drukte op de wegen. Het aantal ziekenhuisopnamen na een verkeersongeval met een motorvoertuig heeft betrekking op het aantal ongevallen waarbij een fietsers gewond is geraakt. In 2017 zijn er binnen de gemeente Zaanstad 120 mensen gewond geraakt bij een verkeersongeval, waarvan 32 fietsers. Door de verandering in ongevalsregistratie is er geen vergelijking met voorafgaande jaren te maken.

In samenwerking met de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) en de Vervoerregio Amsterdam doet Zaanstad mee aan de pilot Network Safety Index, met het doel om knelpunten proactief te kunnen detecteren en aan te pakken. Om meer aandacht en bewustwording voor verkeersveiligheid te krijgen, zijn diverse publiekscampagnes uitgevoerd.

De Evaluatie Parkeren heeft duidelijk gemaakt  dat de parkeerregulering over het algemeen voldoet, maar dat het parkeerbeleid onvoldoende houvast biedt voor de gemeentelijke regie op de openbare ruimte. In de geactualiseerde parkeernota Ruime voor Parkeren zijn verbeterpunten ten aanzien van bouwplantoetsing aangebracht, waarbij we meer ruimte willen geven aan binnenstedelijke ontwikkelingen. Daarnaast is de parkeerregulering op een aantal punten aangepast.  

• uitvoeren van het geactualiseerde parkeerbeleid

Het recent bijgestelde parkeerbeleid heeft in 2017 bijgedragen aan stedelijke ontwikkeling en kwaliteitsverbetering. Maatregelen zoals de introductie van de digitale bezoekersvergunning en het verbeteren van de bezoekersregeling voor gehandicapten dragen bij aan het imago van een gastvrije stad. De uitgifte van digitale parkeervergunningen heeft geleid tot een hoger serviceniveau richting burgers en een efficiëntere gemeentelijke organisatie.

Echter, door de toename van binnenstedelijke bouwprojecten blijft er steeds minder ruimte over voor parkeren. Om de regie op de inrichting van de openbare ruimte en de haalbaarheid van bouwplannen in stedelijke verdichtingsgebieden te vergroten, is het nodig om verder te onderzoeken of er nog meer maatregelen mogelijk zijn, bijvoorbeeld meer parkeerregulering, met voldoende draagvlakonderzoek onder bewoners. Meer specifiek is in het kader van de ontwikkelstrategie Zaanse Schans onderzoek verricht naar oplossingen voor het toenemend parkeervraagstuk bij de Zaanse Schans.