Bestuurlijke hoofdlijnen

Inleiding

Het gaat op veel fronten goed met de stad. De groei van de economie was in 2016 in onze regio hoger dan waar ook in Nederland. Deze groei heeft zich in 2017 voortgezet waarbij onder meer de industrie, de bouw en de detailhandel het uitstekend blijven doen. De laatste cijfers over 2017 van het CBS bevestigen de aanhoudende groei van de economie, ook voor 2018. Dit gaat hand in hand met een bescheiden groei in werkgelegenheid en een groei van het toerisme in de stad.

Met de begroting 2017 wilden wij investeren in mensen, in de stad en in het besturen en organiseren. Dit werpt zijn vruchten af. Er is het afgelopen jaar veel bereikt. Van funderingsherstel tot cultuur, van het sociale domein tot bereikbaarheid. Tegelijkertijd blijft er werk liggen, de stad is nooit af. Op basis van de resultaten werkt Zaanstad verder aan de verstedelijking, aan een inclusieve samenleving, aan verduurzaming, aan gezonde economische ontwikkeling en aan veiligheid.

Het jaar 2017 laat een klein positief resultaat zien. Tegenover de toename van de kosten in het sociale domein staan grotendeels incidentele voordelen. Vanaf 2018 ontstaat structurele spanning op de beschikbare budgetten.

Investeren in mensen

Inwoners doen naar vermogen mee in de stad. Steeds meer Zaankanters nemen zelf initiatief, bijvoorbeeld bij het schoonhouden van straat en groen in hun buurt, bij de begeleiding van vluchtelingen, als mentor of mediator of als initiatiefnemer van activiteiten of ontwikkelingen in de buurt. De gemeente sluit hier steeds beter op aan. De kracht van de samenleving benutten we bij het oplossen van vraagstukken.

De onzekerheid neemt bij veel mensen toe, zeker nu zo zichtbaar en toch onverwacht veel banen en zelfs hele (vooral midden) sectoren verdwijnen. Daarom heeft de gemeente samen met de regio fors ingezet op werk. In de contacten met de Zaanse ondernemers is de toeleiding naar werk en de inpassing van werkzoekenden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt vast onderwerp van gesprek geworden. Ook binnen de eigen gemeentelijke organisatie worden mooie resultaten behaald om mensen te begeleiden naar werk. Dit gebeurt onder andere bij het onderhoud van de openbare ruimte. Daarnaast is ook de samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs is verbeterd. Dit blijkt onder andere uit de door bedrijven en onderwijs opgezette Food & Proces Tech opleiding, of het ontstaan van ’t Lokaal. Regionaal zijn er ook stappen gezet. Zo werkt de Metropoolregio Amsterdam aan het House of Skills. Ook de start van JINC is een mooi initiatief. Met de oprichting van Werkom vanaf januari 2018 wordt verwacht dat grotere groepen mensen tegelijkertijd in beweging naar de arbeidsmarkt gezet kunnen worden. Met Werkom is het fundament gelegd voor een leerwerkbedrijf dat voor iedereen in een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt een ontwikkelaanbod moet kunnen bieden.

Een aantal huishoudens in Zaanstad zit financieel erg klem doordat zij het herstel van hun fundering wel willen, maar niet kunnen financieren. De gevolgen daarvan zijn groot. Daarom heeft de gemeente gewerkt aan twee nieuwe financiële arrangementen. Eén daarvan is het landelijk Fonds Duurzaam Funderingsherstel, een samenwerking met onder meer het Rijk en banken. De bedoeling is dat een grotere groep eigenaren, die niet op de reguliere financiële markt terecht kunnen, een lening kunnen krijgen voor funderingsherstel.

In 2017 hebben we meer inwoners weten te bereiken die ondersteuning nodig hebben. Dit is vooral dankzij de laagdrempelige toegang die Sociaal Wijkteams en Jeugdteams bieden. De mensen die de ondersteuning krijgen zijn over het algemeen positief over de kwaliteit en het resultaat daarvan. Ook is de ondersteuning steeds meer op maat. Het ingekochte zorgaanbod voor de Wmo is bijgesteld op basis van de ervaringen in de afgelopen periode, en voor de specialistische jeugdhulp is veel energie gestoken in de voorbereiding van het nieuw ingekochte zorgaanbod per 2018. De Sociaal Wijkteams en Jeugdteams zijn geëvalueerd. Dit heeft aandachtspunten opgeleverd voor de verdere doorontwikkeling. Daarnaast is de armoede-aanpak verder ontwikkeld en zijn de taken van de Sociaal Wijkteams op het gebied van participatie uitgebreid. De samenwerking met de partners in de stad is verder gegroeid, met name met het onderwijs en de huisartsen. Al met al is er inhoudelijk gezien veel gebeurd en bereikt, maar de kostenontwikkeling is wel een punt van zorg dat om nadere bestuurlijke afwegingen in de komende periode vraagt. Belangrijk daarbij is een goede analyse, die begin 2018 wordt opgesteld.

Ook binnen het ruimtelijke domein transformeren we, om te kunnen investeren in mensen. Ondanks uitstel van de inwerkingtreding van de Omgevingswet verloopt de implementatie van de Omgevingswet en het vormgeven van de bijbehorende instrumenten zoals gepland. Landelijk wordt Zaanstad nog steeds gezien als koploper.

Eind februari 2017 is het actieplan Poelenburg/Peldersveld vastgesteld. Dit plan was het resultaat van intensieve gesprekken met bewoners en professionals in de wijken. Het plan combineert een harde en zachte aanpak. Dat betekent: kansen voor bewoners die willen ontwikkelen en integreren. Maar ook hard optreden tegen bewoners die wel kunnen maar niet willen integreren, overlast veroorzaken of crimineel gedrag vertonen. We werken aan vijf opgaven (jongeren, opvoeding en onderwijs, taal, participatie en armoede en vuil), en aan twee randvoorwaarden (meer woondiversiteit en aanpak ondermijnende criminaliteit).

Zaanstad bruist van leven als culturele stad. Bezoekersaantallen voor de Zaanse Schans stijgen verder. Samenwerkingen worden verstevigd, zoals tussen Zaans Museum en het Museum Zaanse Tijd en tussen gemeente Zaanstad en de vereniging de Zaansche Molen. De realisatie van het Cultuurhuis ondervindt vertraging als gevolg van de mogelijkheid tot het houden van een referendum. Tevens is er gewerkt aan een plan van aanpak voor een meerjarig Monet programma. Daarnaast wordt in het basisonderwijs extra nadruk gegeven aan cultuureducatie, via het stimuleringsproject Cultuureducatie met Kwaliteit.

Investeren in de stad

Met mondiale ontwikkelingen en veranderingen in de samenleving verandert onvermijdelijk ook de stad. Niemand weet precies hoe de veranderingen vorm gaan krijgen, maar verandering komt er. Sommige veranderingen omarmen we en anderen leveren nieuwe vraagstukken, vaak complexe vraagstukken. Zaanstad wacht niet af. Waar problemen ontstaan, gaan we in gesprek, stellen grenzen, treden op en brengen alle partijen bij elkaar die een constructieve bijdrage kunnen leveren. Voor andere ontwikkelingen bepalen we samen met de stad de strategie: meebewegen, remmen of stimuleren.

Met MAAK.Zaanstad hebben we met elkaar een forse stap gezet: we hebben een ontwikkelrichting bepaald, kansrijke gebieden voor onze ambitie gelokaliseerd en de benodigde investeringen in beeld gebracht. Continu zullen we in gesprek met elkaar (stad en gemeente, raad en college) moeten reflecteren op de ontwikkeling van de stad, kijken wat stappen wel en niet teweegbrengen en onze strategie aanpassen. We hebben daarom ook geen blauwdruk of een investeringskalender, maar een investeringsstrategie.

De ambitie van MAAK.Zaanstad is om te investeren in de kwaliteit van leven in de bestaande stad, de verbinding met Amsterdam en de ruimte voor de woningbouwopgave binnen de bestaande bouwcontouren zoeken. MAAK.Zaanstad heeft een ambitieuze woningbouwopgave die binnenstedelijk wordt gerealiseerd. Deze ambitie is fors. De druk op de woningmarkt is opgelopen. De grote vraag en de hoge prijzen in Amsterdam hebben hun effect op de regio. Zaanstad komt steeds meer in beeld bij ontwikkelaars en beleggers. De aandacht en inzet vanuit de gemeente zijn daarmee verschoven van acquisitie naar realisatie van woningbouw. De bouwproductie is nog niet op het niveau dat we willen. Dat heeft vooral te maken met de complexiteit van veel binnenstedelijke bouwlocaties in Zaanstad. In 2017 is een aantal maatregelen genomen, die ervoor moeten zorgen dat de woningproductie de komende jaren fors gaat toenemen. Het potentiële aanbod is groot genoeg om de productie te verdubbelen.

Daarnaast is er veel aandacht voor de duurzaamheidstransitie. Zo is voor nieuwbouwwoningen in Zaanstad gasloos de nieuwe standaard. Begin 2017 tekende Zaanstad de Green Deal ‘Aardgasvrije Wijken’. Inmiddels is in de Metropoolregio Amsterdam verband een intentieovereenkomst ondertekend om dit voor de regio te borgen.

Investeren in kwaliteit betekent ook  investeren in een goede bereikbaarheid, van en in de stad. Om in de toekomst goed bereikbaar te blijven, zijn dit jaar verdere stappen gemaakt. Hierbij is onder andere gewerkt aan de kansen voor het spoor onder de grond, permanente openstelling van de busbrug, bootverbinding in Zaanstad en het fietsnetwerk.

De samenwerking met de provincie Noord-Holland verbetert. Dit is in de fase gekomen waarbij dit concreet wordt, in de vorm van afspraken over locatieontwikkeling rondom knooppunt Kogerveld.

Voor een stad die sterk verandert, is het van belang om ook de basis op orde te hebben en te houden. Zo wordt de openbare ruimte dagelijks onderhouden om een veilig, en comfortabel woon- , werk- en ondernemersklimaat te realiseren. Zo heeft de gemeente in 2017 het schoonste winkelcentrum van de grote gemeenten in Nederland. Het onderhoud van de openbare ruimte doet de gemeente niet alleen; ze zoekt de samenwerking met inwoners, scholen sportclubs, winkeliers en bedrijvenverenigingen. Dit krijgt onder andere vorm in groenadoptie en opruimestafettes.  Daarnaast wordt de komende jaren meer geïnvesteerd in de openbare ruimte om de onderhoudsachterstanden in te lopen.

Ook op sportief gebied is er in 2017 veel gerealiseerd. Het nieuwe binnen- en buitenzwembad in Zaanstad Noord “de Crommenije” is gerealiseerd. Ook zijn de voorbereidingen getroffen voor de realisatie van de vestiging Hockeyclub ‘De Kraaien’. Daarnaast is voor Zwembad De Slag een locatieonderzoek afgerond.

Investeren in besturen en organiseren

Op verschillende plekken kwam het al aan de orde: de samenleving verandert snel, daarmee de rol van de overheid. Dit vraagt van onze medewerkers dat zij meer dan ooit wendbaar zijn, niet alleen om de vraagstukken van vandaag te kunnen hanteren, maar ook om de wereld en het werk over vijf jaar aan te kunnen. De samenwerking met inwoners, buurten, ondernemers en instellingen krijgt steeds meer vorm. Dit is zichtbaar in verschillende projecten, zoals het Actieplan Poelenburg en MAAK.Zaanstad. En dit blijkt te werken. De tevredenheid van inwoners over de wijze waarop de gemeente zich opstelt bij beleidsvorming is gestegen.

Ook met partneroverheden wordt nauw samen gewerkt. In 2017 zijn veel samenwerkingsverbanden sterker opgezet, waardoor Zaanstad meer kan bereiken voor haar inwoners. Met de uitwerking van het regeerakkoord en een nieuwe bestuursperiode, blijft dit aandacht vragen.

Aansluiten bij de veranderende samenleving, betekent ook alert zijn. Georganiseerde misdaad en ondermijning zijn een bedreiging voor de rechtsstaat en het economische- en maatschappelijke verkeer. De verleiding van snel geld en status is groot, waardoor opleiding en regulier werk uit beeld verdwijnen. Maar het leidt ook tot slachtoffers van overlast, dwang, dreiging en geweld. Juist de bewoners in kwetsbare wijken lopen een groot risico, zowel om opgenomen te worden in deze netwerken als om slachtoffer te worden. Daarom is het afgelopen jaar het programma Ondermijning gestart.

Wat betreft de dienstverlening is verder ingezet op goede digitale dienstverlening zodat inwoners producten kunnen afnemen op het tijdstip dat voor hun uitkomt. Dit heeft in 2017 geresulteerd in het winnen van de GemeentePioniers award voor de goede digitale/snelle vergunningverlening. Samen met de partners blijft Zaanstad werken aan het optimaliseren van de digitale dienstverlening.

De toegankelijkheid van de gemeente kreeg ook het afgelopen jaar de aandacht. De website van de gemeente voldoet nu aan het Drempelvrij-keurmerk, waarmee de site toegankelijk is voor iedereen. Daarnaast is gewerkt aan de leesbaarheid van de brieven. Samen met een burgerpanel is een groot aantal brieven onderzocht op toon, begrijpelijkheid en correct Nederlands. De tips die hieruit naar voren kwamen worden in 2018 opgepakt.

Financiën

Ten opzichte van de prospectie bij Najaarsrapportage heeft zich richting einde jaar een verbetering voorgedaan van € 2,3 mln.

Tegenover de nadelen in het sociale domein staan in 2017 diverse incidentele voordelen. De kostenontwikkeling is wel een punt van zorg dat om nadere bestuurlijke afwegingen in de komende periode vraagt.

Voor een integraal overzicht van het resultaat per programma verwijzen wij u naar Hoofdstuk 4.1 (Resultaatmodel). In hoofdstuk 4.2 is een uitgebreidere analyse van het resultaat opgenomen.
Per programma is er een toelichting op programmaniveau opgenomen bij een afwijking > € 250.000.